Byzantijnse kunst, vroeg middeleeuwen

Westen
Volk tijd Land Kunst
Merovingen 447-751 Belgie, Frankrijk, duitsland In 447 wordt de eerste koning van Frankrijk gekroond( clovis) Het volk wordt vervolgens christelijk.
Crypte = voor de helft onder de grod liggende ruimte waar gebeente van heiligen zich bevinden. De franken grijpen voor een deel terug op de romeinse kunst, bijv klassieke motieven als schelpen worden nu decoratief gebruikt. Figuren worden primitief weergegeven, maar wel kenmerken van R.R: plastisch, contraposthouding
Email cloisonne : een glas techniek, de vorm is van goud en wordt met email cloisonne opgevuld.
Fibula: speld die stukken kleding bij elkaar houdt.
Troon dagobert.

Ostrogoten (oost)  454- 552
 Italie, hoofdstad ravenna Theodoric had een opleiding in constantinopel gehad. Daarom heeft hij kenmerken van byzantijnse kunst overgenomen.: amalsuntha dochter van theodoric
Mausoleum theodoric Ravenna (grafkapel)

Visigoten (west) 418- 762 Frankrijk en spanje  Fibulae, kroon Visigotische recesswinth, riemgesp, san pedro de la nave, basilica de san juan de banos
Kenmerken Visigotische kunst:
- Hoefijzer vormige bogen, bogen die naar binnen buigen, geen halve cirkel
- staat ver af van de romeinse kunst: bijna koppoters, platte vormen, niet naturalistisch, puur decoratie.

Noormannen 800-1000 Zuid Noorwegen, zweden, denemarken, finland, ijsland Vikingen zijn zeevarende Noormannen. Ze roofde veel, en waren erg primitief. Hun huizen zijn vaak ovaal of rond. Er zijn grafschepen teruggevonden hier werden belangrijke mensen in begraven. Een belangrijk kenmerk is het vlechtbandmotief.

Angelsaksen 400-1000 Engeland, Duitsland Het zijn 2 volkeren: de saxen uit Duitsland en de angelen die vluchtte naar Engeland. Er is een grafheuvel gevonden waar Sutton Hoo begraven was. Je vind hier een schip en kleine sierraden zoals een beursknip, armband, riemgesp.

Langobarden 493- 774 Noord Italië De kunstenaars in constantinopel zijn werkloos vanwege het iconoclasme. Je ziet dus eigenlijk byzantijnse kunst, wel zie je dat de Byzantijnen geen 3D kunst maakte, maar reliefs. (3D is verboden)  De langobarden maken christelijke kunst met een boodschap. Het is een beetje primitief maar ontwikkeld zich langzaam naar het natuur getrouwe.
Heiligen, s. Maria in valle, cividale, kruis, droom van jozef, corona ferrea, balustrade relief doopfront.

Ierland 600- 800  Ierland is christelijk gebleven en zorgde weer dat de rest ook christelijk werd. Het is een cultuur van kloosters. Het klooster is georganiseerd door benedictus: ora et labora: bidden en werken. Je ziet veel vlechtbandmotief, alles is terug bij af, koppoters, achtergrond is leeg en heeft geen horizon, maar het versieren en decoratie is wel op een hoog niveau.
Marcus = een leeuw
Mattheus = mens/engel
Lucas = een run, os
Johannes = een adelaar.
Rond 800 komt er meer detaillering en wordt het meer natuurgetrouw.
Book of durrow, book of kells, kruis van bewcastle/ kruis van muiredach,

Karolingisch 8e tot 10e eeuw Nederland tot de Pyreneeën  Karel leerde latijn en reisde naar ravenna. Hij zag daar grote gebouwen die hij zelf ook wilde hebben en kocht zuilen die hij naar aken bracht. In aken bouwde hij een centraalbouw. aan de linkerkant van het kruis ligt het paleis (wereldlijk) en aan de rechterkant van het kruis ligt het palts kapel (kerkelijk) in het midden ligt het forum wat beide delen met elkaar verbindt.
Karel eiste een rechte kijk op het altaar. De kerk moest over een westwerk beschikken en hij wilde op de eerste verdieping zijn troon. Romeinen ondersteunen een architraaf met zuilen, Karel gebruikte ze om een boog te ondersteunen.
Karolingische renovatio = ophalen van Romeinse kunst. 
De kerken werden gebouwd met een dubbel koor.
Paltskapel, aken – abdij van corvey – klooster lorch – oratorium germigny des pres – codex aureus of lorsch – (beelden van de evangalisten)

Ottoons 950- 1050 Otto 1,2,3 Men dacht dat de wereld zou vergaan in het jaar 1000 en heeft bijna niets meer gebouwd. na het jaar 1000 was er een opbloeiing (vanaf toen Romaans)
Otto 1: zocht zijn voorbeelden in constantinopel
otto 2: trouwde in rome met een byzantijnse prinses.
otto 3: typisch byzantijnse weergave van  keizer. Keizer is frontaal afgebeeld in een stoel midden op het beeld, links en rechts mensen die hem keizer maken. Een balkdakijn en een appel.
Typerend ottoons:  alternerend stelsel: pijlers en zuilen in een regelmaat. 2 koren, introductie crypte, westwerk, dak is een casette plafond, gallerij boven de zijbeuken. Centraalbouw.
Oosten
Periode Data Kenmerken
Vroeg byzantijnse rijk 330  726 In constantinopel wordt Latijns gesproken, vanaf 726 wordt er Grieks gesprongen. Op dat moment waren er 2 hoofdsteden en keizers: Rome en constantinopel. Dit kwam omdat de keizer 2 zonen had gekregen en ze wilde allebei een beetje rijk krijgen.
Keizer Justiniatus bouwt agia Sofia
Johannes studio’s klooster. Kenmerkend voor die tijd zijn grote gebouwen. Het breekt een beetje met de christelijke basilica.
- verhoudingen van het schip, vr. chr breed en lang, nu kort en breed.
- Absis vanbinnen half rond en van buiten veelhoekig
- Sprake van een verdieping extra op de zijbeuk, je krijgt dus een gallerij
- Van een plat dak, ga je naar koepels met pendentieven (overgangsgebied van vierkant naar cirkel.)
Kenmerkend byzantijnse schilderkunst
- naturalisme. De stijl is erg verbonden met Rome. Ze letten bijv. op schaduwwerking.
- Figuren worden frontaal opgezet met grote ogen.
Johannes studio’s klooster/ kleine agia sophia/  agia sophia/ hippodroom/ egyptische obelisk/ theodisius de grote, obelisk hyppodroom/ hagia Irene  constantinopel
Kerk van simeon de pilaarheilige syrie/ st. demetrius thessalonki / st. catharinaklooster sinai/
Fayumportretten/

Iconoclasme 726 843 alle christelijke afbeeldingen werden vernietigd. Men wil geen afbeeldingen meer vereren omdat in 726 de keizer het verboden heeft. De kerk wordt op deze manier arm, maar de keizer krijgt veel meer geld binnen. Dit had hij nodig om de moslims te verweren. In 843 mag je weer beelden vereren.
Tijdens het iconoclasme wordt kunst vernietigd. Dan komt periode dat men weer afbeeldingen wil veren. Men heft na 125 jaar de wens om weer afbeeldingen te vereren. Waarom zou dit niet mogen? Monnik johannes van dammaskus schreef een boek: tegen hen die de iconen smaden. Hij vond dat mensen met 2 zintuigen waren geboren: horen zien. Zondag krijg je te horen, zien wordt niet bevredigt. Iedereen heeft een ander beeld van christus, er moet dus 1 beeld komen. Welke afbeelding moet heirvoor gebruikt worden? Hij kwam met een afbeelding uit de stad Edessa: bij de stadsmuur hangt een doek van christus zijn hoofd. Edessa werd vereerd door een koning die had gehoord van christus en wilde hij hem ging genezen. Jezus had er geen tijd voor en gaf een afbeelding van mij mee. Het doek werd boven het altaar bij aia sophia opgehangen en tot 1204 heeft hij daar gehangen, toen verdween hij. In Venetië kwam een relikwie: lijkwade van christus, daar kon je ook het gezicht in herkennen. Kunstenaars willen kopieën maken, niet zelfstandige kunst maken
Midden byzantijnse rijk 843 1204 1204: tijd van de kruistochten. In 1204 begint de 4de kruistocht (heilige land bevrijden van Arabieren) deze kruistocht begon in Venetië.  De ridders gingen met de boot naar het heilige land, maar de venetianen wilde geld zien en gingen daarom linksaf naar constantinopel, om deze te roven. Vervolgens zijn de ridders nooit naar Jeruzalem gegaan maar terug naar huis met een boot vol geld. In 1204 worden de ridders baas van constantinopel.
- altijd centraalbouw
- Kerken worden minder groot
- bakstenen zo neerleggen dat het decoratie wordt.
- In een raam  vind je rare pilaartjes erin
Schilderkunst:
- achtergronden zijn goud
- Details worden weggelaten
- Geen expressies
- Frontaal weergegeven
s. Marco Venetië/ hosios loukas

Latijnse rijk 1204  1261 1261 heroveren de Byzantijnen constantinopel
Laat byzantijnse rijk 1261 1453 in 1453 kwamen de turken. De patriach mocht blijven wonen. De stad is bijna onveroverbaar. Er is veel water en een grote muur.
- Minikerkjes
- Particulieren bouwen kerken, geen keizers
- Spolia
Schilderkunst:
- figuren worden beweeglijker.
- Diepte komt weer terug
- Wil naar decoratie overheerst (plooivallen voor de mooi)
- meer /minder details?
- Gouden lucht
Mozaïeken:  de motieven stammen af van de romeinen. Ze beelden taferelen uit van de natuur waar de keizer van hield.
Metropolis mistra/ kariye carnii, istanbul/ kleine metropool of mariakerk athene/

Samenvatting lessen
ppt. Vroeg christelijke kunst.  200-500 n.chr
Asclepius was een Griekse godheid die zieke mensen kon genezen en doden kon doen herleven. Oude beelden van asclepius werden gebruikt als voorbeeld voor Jezusbeelden. Het christendom was in het begin een kleine sekte. De christenen spraken alleen maar herbreeuwd en 47 n.chr ging Jezus dood. Paulus zorgde ervoor dat het christendom een internationale onderneming werd. Paulus kon latijn en ging veel reizen. Pas vanaf dat moment werd er iets opgeschreven. Paulus vertaalde namelijk de joodse leer. Dit kreeg in het westen veel gehoor. In het westen was een goede wegennet waardoor het chr. Heel snel verspreidde (heel Afrika in 30 jaar) Waar romeinen waren, kwam het christendom.
 Dura Europos
2 km verderop ligt Irak(langs de grote rivieren lagen de grote plaatsen). Hier hebben we de oudste kerk van het christendom gevonden. Er is een lege binnenplaats, een portaal, eetzaal en een kamers. Een particulier had zijn huis geschonken. De christenen hadden vanuit zichzelf nog geen rituelen en dus niets aan een kerkgebouw. Elke maand organiseerde ze wel het avondmaal.
Diensten: diensten van het woord, eucharisatie (ingewijden). Het begon allemaal als een joodse sekte. Toen kreeg men ruzie over dogma’s (geloofkwesties) de vader, zoon en heilige geest zijn de 3 eenheid maar nergens in de bijbel staat dit woord. Wie zal er eerder zijn geweest? Is Maria moeder of maagd? In west europa vonden ze dat Maria maagd was, in oost europa was ze de moeder van Jezus.
In dat kerkgebouw hebben we schilderingen gevonden: een man met een schaap op zijn schouder, de goede herder, adam en eva in hun naaktheid. Er zijn dus voldoende aanwijzingen om dit een kerkgebouw te noemen.
Pax romana = lange tijd van romeinse vrede.
313: werd het christendom geaccepteerd. In catacomben vinden we onderaardse begraafplaatsen, lange gangen onder de stad van rome. Schilderingen in catacomben zijn aanvankelijk heidense dingen, maar de christenen gaven er een christelijke betekenis aan.
Goede herder is een symbolisch beeld van christus. Orante = biddende figuren met de handen omhoog. Vaak zie je de goede herder en de orante. Vroeger stond er ‘’mara’’ bij geschreven. Je zag ze ook bij andere religies, dit zijn helemaal geen christelijke beelden. De herder staat voor het leven naar de 2 deugden ethiek, een man die goed is voor zijn kudde, naastenliefde. Het is dus niet christelijk. Orante: hoe ga je met god om, vroomheid. Mara = oergodin.
dionysisch = weergave van jaargetijden waarbij veel dier worden getekend. Later werd er door de christenen een andere betekenis aan gegeven. 
Veel motieven hebben te maken met de wederopstanding uit de dood
Hoe kan het dat de romeinen in die tijd hele naturalistische beelden maken en het de christenen niet lukt? Het gaat ze om de boodschap/ ze kunnen wel, maar ze willen niet anders.
De opwekking:  8 dagen voor Pasen wordt christus aangesproken dat lazerus dood is, en wordt hij tot leven gewekt door christus.
 Dit sluit de datum van de vroeg christelijke tijd af. Hier kan alleen christus zijn bedoeld. Het aureool en kruis nemen alle twijfels weg.
In 476 valt de stad Rome. Het wordt ingenomen door de vandalen. Dit is het eind van het west Romeinse rijk en wordt de hele Romeinse cultuur van de kaart geveegd.
Bij sarcofagen werden showmodellen gemaakt waarin alleen gezichten nog erin gehakt moesten worden.
De kerken


Vroeger waren er nog geen regels over de heilige mis. Een gebouw hoort altijd een functie te hebben, nu werd het gebouw aangepast omdat er gedoopt moest worden. De christenlijke gemeenschappen gaan zich vestigen in Parochies: ze verdelen de stad in wijken, en elke stad krijgt een parochie. De vroeg chr. Basilica waren vroeger marktgebouwen, christenen voorzagen basilica van een dak, zette er een transept bij (om kruisvorm te krijgen) er kwam nu een atrium met een fonteintje waarmee ze zich schoon konden maken. Narthex = ingang.
De vroegchristelijke kerkenbouw kwam pas echt op gang na het Edict van Milaan van 313 van de Romeinse keizer Constantijn de Grote, waarin gesteld werd dat mensen vrij zijn om hun eigen religie te kiezen. Nadat Constantijn in 324 de tetrarchie definitief beëindigde en alleenheerser werd over het Romeinse Rijk, gaf hij opdracht om meerdere kerken te bouwen. De bekendste van deze kerken is de Oude Sint-Pietersbasiliek in Rome. Ook kregen de geloofsgemeenschappen veel geld om kerken te kunnen bouwen.   
Functie middenschip: plek voor mensen die gedoopt zijn. Zijbeuken zijn voor mensen die lid van de club willen worden. Vroeger bestond de eredienst uit 2 delen: dienst van het woord (preek) en eucharisatie (dood van christus herdenken, voor de ingewijden). Bij de preek werd er gediscussieerd over het christendom in de absis zat een bisschop die vervolgens een oordeel velde. Dit noem je ex cathedra  = wil is wet. De kerken hadden een open houten dakconstructie du seen vlak plafond. De muren zijn dun en daarom heb jeook ramen in de muur.
De Romeinse keizer Theodosius I verklaarde in 380 in het edict Cunctos populos het christendom tot staatsgodsdienst. In de jaren daarna volgde meer wetgeving die de christenen meer rechten gaf en het heidendom achterstelde. Vanaf 392 mochten heidense bouwwerken afgebroken worden en het bouwmateriaal kon gebruikt worden voor de nieuwe kerken. Dergelijke, van een vorige cultuur overgenomen bouwmaterialen worden spolia genoemd.
  
St. paulus: grote kerk buiten de muren van rome die in de 19de eeuw is verbrand. Je ziet een poortgebouw, atrium met galerij, middenschip met zijbeuken en transept plus absis zijn tussen de 300 en 500 gebouwd. het is een houten plafond constructie.
Santa sabina: banken zijn pas in de 18de eeuw in de kerk gekomen. Spolia = gejattens pullen. De zuilen komen uit een heidense tempel.


Ppt byzantijnse bouwkunst. 330- 1453

Byzantium = voortzetting van Oost Romeinse rijk. In 330 besloot Constantijn om een nieuwe hoofdstad te bouwen. Hij schiep de stad constantinopel die in 1453 door de turken werd veroverd
Data Stijl
330- 726  Vroeg byzantijnse rijk
In constantinopel wordt Latijns gesproken, vanaf 726 wordt er Grieks gesprongen. Op dat moment waren er 2 hoofdsteden en keizers: Rome en constantinopel. Dit kwam omdat de keizer 2 zonen had gekregen en ze wilde allebei een beetje rijk krijgen.
Keizer Justiniatus bouwt aia Sofia
726-843  Iconoclasme
 alle christenlijke afbeeldingen wrden vernietigd. Men wil geen afbeeldingen meer vereren omdat in 726 de keizer het verboden heeft. De kerk wordt op deze manier arm, maar de keizer krijgt veel meer geld binnen. Dit had hij nodig om de moslims te verweren. In 843 mag je weer beelden vereren.
843-1204 Midden byzantijnse rijk
1204: tijd van de kruistochten. In 1204 begint de 4de kruistocht (heilige land bevrijden van Arabieren) deze kruistocht begon in Venetië.  De ridders gingen met de boot naar het heilige land, maar de venetianen wilde geld zien en gingen daarom linksaf naar constantinopel, om deze te roven. Vervolgens zijn de ridders nooit naar Jeruzalem gegaan maar terug naar huis met een boot vol geld. In 1204 worden de ridders baas van constantinopel.
1204-1261 Latijnse rijk
1261 heroveren de Byzantijnen constantinopel
1261- 1453 Laat byzantijnse rijk.
in 1453 kwamen de turken. De patriach mocht blijven wonen. De stad is bijna onveroverbaar. Er is veel water en een grote muur.
Vroeg byzantijns
Johannes studio’s klooster. Kenmerkend voor die tijd zijn de grote gebouwen. Het breekt een beetje met de christenlijke basilica.
1) verhouding van het schip: vr. chr. Breed en lang, nu krijg je kort en breed
2) absis vanbinnen half rond en buiten veelhoekig (polygoonaal)
3) sprake van een verdieping extra op de zijbeuk. Je krijgt dus een galerij
De vroeg christelijke kerken hadden een plat dak. Nu krijg je te maken met koepels en pendentieven: overgangsgebieden van vierkant naar cirkel

Kleine hagia sophia
Je ziet veel centraal bouw, aanwezigheid van een galerij (op de zijbeuken een verdieping) in de kleine sophia vind je de eerste koepel ooit gebouwd. de koepel bestond uit allerlei segmenten ( ribben) een halve cirkel koepel is niet mogelijk.
  
De grootste kerk van de wereld werd gebouwd. de turken hebben in 1400 steunberen gebouwd omdat hij anders in elkaar zou storten. De koepel zorgt voor een goede acoustiek.
Obelisk = zuid egypte, grote stenen  waarbij op het voetstuk gebeurtenissen staan.
Cisterne = via aquaducten wordt water aangevoerd. Dit kwam in een ondergrondse watervoorziening terecht. 
Midden byzantijns:
 De kerken worden minder groot en de basilica vorm komt bijna niet meer voor, alles is in centraalbouw. De ramen krijgen nu een soort rare pilaartjes erin.
Laat byzantijns:
kerken worden nog kleiner. Particulieren gaan kerken stichten. Ze bouwen met rest materialen, centraalbouw. Typisch byzantijns: binnenkant absis is rond, buitenkant polygoonaal.
Ppt byzantijnse schilderkunst.
Fayoem portretten: gebruik van oude Egyptenaren worden overgenomen. Op dun hout wordt op de plek waar het gezicht zich bevindt in de sarcofaag een potret geschilderd. De doden werden als een levend figuur voorgesteld.
Vroeg byzantijnse schilderkunst kenmerkend: naturalisme. De stijl is heel erg verbonden met rome. Figuren worden in het algemeen frontaal met grote ogen opgezet.
Tijdens het iconoclasme wordt kunst vernietigd. Dan komt periode dat men weer afbeeldingen wil veren. Men heft na 125 jaar de wens om weer afbeeldingen te vereren. Waarom zou dit niet mogen? Monnik johannes van dammaskus schreef een boek: tegen hen die de iconen smaden. Hij vond dat mensen met 2 zintuigen waren geboren: horen zien. Zondag krijg je te horen, zien wordt niet bevredigt. Iedereen heeft een ander beeld van christus, er moet dus 1 beeld komen. Welke afbeelding moet heirvoor gebruikt worden? Hij kwam met een afbeelding uit de stad Edessa: bij de stadsmuur hangt een doek van christus zijn hoofd. Edessa werd vereerd door een koning die had gehoord van christus en wilde hij hem ging genezen. Jezus had er geen tijd voor en gaf een afbeelding van mij mee. Het doek werd boven het altaar bij aia sophia opgehangen en tot 1204 heeft hij daar gehangen, toen verdween hij. In Venetië kwam een relikwie: lijkwade van christus, daar kon je ook het gezicht in herkennen. Kunstenaars willen kopieën maken, niet zelfstandige kunst maken
Midden byzantijnse schilderkunst: eenvoud van schilderen, achtergrond zonder natuur en altijd in goud, detaillering blijft achterwege, ingetogen gecontroleerde figuren die frontaal worden afgebeeld.
Laat byzantijnse periode: het is de laatste pbloeiperiode. Je ziet weer gebouwen, natuur op de achtergrond, figuren zijn weer beweeglijker, details, diepte komt weer terug, plooival.
Vroege middeleeuwen Ppt.
In de 4de en 5de eeuw zijn veel volksverhuizngen in het oude romeinse rijk. Vroeger werd latijn gesproken, nu niet meer. Nomaden: rondtrekkend niet christelijk volk. De Romeinse cultuur is weg, dus het christendom is verdwenen behalve in Ierland en rome. Vanuit Rome en Ierland wordt ook de christianisering voortgezet.
Merovingen 447- 751 trekt naar Frankrijk en de Nederlanden. In 447 wordt de eerste koning van Frankrijk bekrond. Het volk volgt de koning en van de een op de andere dag worden ze christenlijk. (merovingen = franken) crypte = voor de helft onder de grond liggende ruimte waar gebeente van heiligen zich bevinden. De franken grijpen voor een deel terug op de romeinse kunst, je ziet klassieke motieven terug in bijv. de schelpen maar ze gebruiken decoratieve motieven in  en talloze herhalingen en romeinse letters. Figuren worden primitief weergegeven maar je ziet wel Romeinse kenmerken terug: het is wel plastisch, je ziet wel contraposthouding,

Email cloisonné is een techniek van emailleren, waarbij gebruik wordt gemaakt van een plaat waarop (edel)metaaldraden zijn gelast die vakjes (in elke gewenste vorm) vormen; deze vakjes zijn met email opgevuld.
Je ziet doorlopend vlechtband motief.
Gothen
visigoten: west: spanje en zuidelijke deel fr., ostrogoten: oost, hoofdstad ravenna
Theodorich had een opleiding in constantinopel gehad. Ze meten de byzantijnse stijl aan zich aan: frontale houding, troon, alles wordt primitief weergegeven, niet plastisch, koppoter achtig. Hun bogen zijn hoefijzer achtig.
Noormannen (vikingen) 800-1100
Bewoonde eerst noord europa en gingen veroveringstochten organiseren. Ze zijn uiteindelijk in normandie gevestigd. Veel kwamen ook terecht in sicilie, Noorwegen, zweden, denemarken.
Angelsaksen 400-1000. Volken steken van Duitsland over naar engeland, de angelsaksen hadden engeland verovert. Alle volken zijn uiteindelijk tot het christendom gebracht.
Longobarden 493-777 kwamen van buiten de grenzen van het romeinse rijk en veroverden noord italie. Voor het eerst tref je monumentale beelden aan: de kunstenaars uit constantinopel zijn werkloos vanwege het iconoclasme. Wel zie je dat de Byzantijnen geen 3D kunst maakten, dit was niet toegestaan je ziet dan ook reliëfs.
Ppt Ierland
het christendom was in Ierland gebleven. Het is vooral een cultuur van kloosters. Kloosters vinden hun oorsprong uit egypte en werd door benedictus geïntroduceerd. Ora et labora: bidden en arbeid.
er zijn veel manuscripten overgebleven. Bijbel onderwerpen: evangelisten, kruis, je ziet hier veel vlechtbladmotieven gekoppeld aan monnikenwerk er is geen begin en eind, veel aandacht voor decoratieve.
De schilderkunst is af bij kunst, maar decoreren en versieren is wel op een hoog niveau.
Rond 800 wordt het plastischer.
Karolingische kunst.
Karel de grote rijk. Karel werd keizer toen hij in 800 naar rome reisde. In 476 vervalt het Romeinse rijk en Karel kan daarom nu de titel opeisen. Karel gaat in Aken wonen en bouwde centraalbouw. Hij had in Ravenna hetzelfde gezien, gemaakt door de Byzantijnen. Het westwerk is bijzonder. Het gebouw is gemaakt op basis van een kruis. Hij gebruikt zuilen om bogen te ondersteunen (zuilen moeten natuurlijk architraaf ondersteunen.
De kloosters lijken op een vroeg christelijke basilica met atrium, schip, hoog, middenschip. Echte torens kennen we pas vanaf 9de eeuw. Karolingische renovatio: ophalen van romeinse kunst
De Karolingische renaissance was een periode van opleving van cultuur en wetenschap in West-Europa tussen ~750 en ~950, rond de regeerperiode van Karel de Grote (768-814). Deze stroming manifesteerde zich vooral aan het koninklijk hof en werd gesteund door de clerus.
Tijdens de heerschappij van de Karolingen was er sprake van een toenemende belangstelling voor de klassieke cultuur. Byzantijnse invloeden, culminerend in het afbeelden van de menselijke figuur, werden versmolten met de Germaanse, grotendeels abstracte ornamentiek. Veel klassieke teksten in het Latijn zijn bewaard gebleven in de vorm van kopieën die ten tijde van de Karolingen zijn vervaardigd. Dit gebeurde vooral in kloosterbibliotheken, waarvan het aantal en de omvang sterk toenam tijdens en vlak na de regeerperiode van Karel de Grote.
Een belangrijk voorbeeld van Karolingische architectuur uit de Karolingische renaissance is de Paltskapel, een deel van de Akener koningspalts, nu een deel van de Dom van Aken. Het ontwerp van deze kapel is gebaseerd op de San Vitale te Ravenna. De Karolingische architectuur werd gevolgd door de romaanse stijl.
Ottoons 950-1050
nadat Karel dood ging, bleef het idee van keizerrijk niet intact. De kinderen wilde allemaal de macht, plus je had de dreiging van de noormannen. Er zijn 3 elkaar opvolgende keizers: otto 1,2,3 en daarna vervalt het rijk. In 1000 zou alles met de apocalypse vervallen. In de 9de eeuw wordt dan ook bijna niets meer gemaakt. Na het jaar 1000 wordt er veel meer gebouwd (vanaf toen = romaans)
De ottonen volgende karolingen op. Otto 1 vond ok dat hij de opvolger van de romeinse keizer was en otto zoekt zijn voorbeelden in constantinopel (Karel in romeinse rijk) otto 2 trouwde met een byzantijnse prinses in rome.
Ottoons is gebaseerd op byzantijnse kunst met veel centraalbouw. Typisch ottoons is het platte dak met cassetten en alternerende stelsel (afwisseling pijlers en zuilen (pijler is vierkant). Nog een kenmerk zijn de crypten. Het is altaar is boven de grond verheven en tegelijkertijd zijn er trappen naar beneden die naar een crypte leiden.